ÜMİT ŞİMŞEK
Ne zaman?
Haberin unsurlarından olmakla birlikte, bazı istisnalar dışında, ilk paragrafta yer alması gerekmez. İstisnalar ise, doğrudan doğruya “ne zaman?” sorusunu cevaplandırmaya yönelik bir haber için söz konusudur:
İlçe Seçim Kurullarına itiraz süresi bu akşam sona eriyor.
Gazete, radyo ve televizyonlarda izlediğimiz haberlerde geçen “bugün, yarın, gelecek hafta” gibi zaman bildiren ifadelerin normal olarak bir yanlış anlamaya yol açması beklenmez. Ancak internet medyasında durum böyle değildir. Bir yandan, çeşitli zamanlarda yayına girmiş olan birçok haber bir arada karşımıza çıkabilmekte, bir yandan da bugün yayınladığınız bir yazıya okuyucu günler, aylar, hattâ yıllar sonra erişebilmektedir. Bu bakımdan, zaman unsurunun önem taşıdığı yazılarda zaman bildiren ifadeyi açık tarih ile de desteklemekte fayda vardır:
Sınav sonuçları yarın (13 Ocak Pazartesi) açıklanacak.
Önemli not: Haberi yazarken, bu haberin yayınlanacağı zamanı da hesaba katmanız ve “ne zaman?” sorusunu yazmakta olduğunuz zamana göre değil, yayın tarihine göre belirtmeniz gerekir.
Nerede?
Habere konu teşkil eden olayın mahalli, bazan hiç önem taşımayan, bazan da haberi haber yapan unsurdur.
“Benzine zam geldi”şeklindeki bir haber bütün ülkeyi kapsadığı için, bunun “nerede”si olmaz.
“Ümraniye’de 2B arazileri imara açıldı” şeklindeki bir haberde ise “nerede?” sorusunun yeri, haberin giriş cümlesinin en başıdır.
“Bir voleybol kursu açıldı” dediğiniz zaman anlaşılacak mânâ başkadır, “Camide voleybol kursu açıldı” dediğiniz zaman anlaşılacak mânâ ise bütün bütün başkadır.
Olay mahallinin yakınlığı, okuyucu açısından önemli bir unsurdur. Japonya’daki şiddetli bir deprem Balıkesir’deki okuyucunun dikkatini çekmezken, ondan çok daha düşük şiddette olup da merkez üssü Bandırma olan bir sarsıntı onun bir solukta okuyacağı bir haberin konusu olabilir.
Bazan da, olay mahallini haberin ilerleyen kısımlarına bırakmak, okuyucuyu aldatmak anlamına geleceği için, haberin hemen başında vermek daha doğru ve dürüstçe bir davranış olur. “Evin çatısına uçak düştü” şeklindeki bir haber ilk bakışta ilgi çekici gelebilir ve okuyucunun zihninde “Acaba nerede?” sorusunu uyandırabilir. Ancak olay Venezuela’da cereyan etmişse ve gazeteci de bunu haberin başında, hattâ başlığında bildirmemişse, bunun tek anlamı vardır: Haberi okutmak için, olaya “buralarda cereyan etmiş” süsü vermek suretiyle okuyucu kandırılmak istenmiştir!
İşte tam da bu sebepten, okuyucuyla alâkasız yerlere dair haberlerin, bazan nerede cereyan ettiğini de haberin başında, hattâ başlığında belirtmek gerekir:
Miami’de polis taraftarı yumrukla gözaltına alıyor.
Bu durum, hiç şüphesiz, haberin okunma şansını büyük ölçüde yok edecektir. Ancak “Yoksa kimse okumazdı” şeklindeki bir düşünce, okuyucuyu aldatmanın mazereti olamaz, olmamalıdır. Bu konu üzerinde fazlaca durmamız mazur görülsün; çünkü meslek ahlâkının bugünkü internet medyasında içine düştüğü durum, okuyucu aldatmayı bir fazilet yarışı olarak gösterecek raddeye gelmiştir. Bu bakımdan, yeri geldikçe ve icap ettikçe, ahlâk sahibi olmanın beceri sahibi olmaktan önce geldiğini hatırlatan bu kabil uyarılarda bulunmaya devam edeceğiz.
[Devamı var]
***
Kaynak: yazarumit.com